منابع انسانی چیست؟
نیروی انسانی یا به انگلیسی Human Resource در فرهنگ این‌گونه تعریف شده است “افرادی که کار می‌کنند و ضامن فعالیت هر ارگان و شرکتی هستند”.
سرمایه انسانی را می‌توان، مهم‌ترین عنصر هر شرکت دانست و می‌توان تمامی افرادی که با هر عنوانی در یک شرکت مشغول فعالیت هستند، جز نیروی انسانی آن شرکت به شمار آورد. سرمایه انسانی در هیچ نمودار سود و زیانی آورده نمی‌شود، اما نتیجه سود و زیان هر شرکتی را رقم خواهند زد.
بسیاری از شرکت‌ها وجود دارند که علی‌رغم زیر ساخت‌های مناسب و ایده‌های جذاب برای ورود به بازار تنها به دلیل نداشتن نیروی انسانی مناسب به سرعت از دور رقابت خارج شده‌اند.
لارنس بوسیدی (Lawrence Bossidy) تاجر آمریکایی در یکی از جملات خود در خصوص نیروی انسانی و اهمیت آن این‌گونه سخن گفته است:
“من متقاعد شده‌ام که هیچ کاری مهم‌تر از استخدام افراد و تلاش برای پیشرفت افراد استخدام شده وجود ندارد و در پایان روز شما بر روی افراد شرط بندی خواهید کرد، نه بر روی استراتژی‌ها”
این جمله به تنهایی می‌تواند به شما اهمیت موضوع استخدام و پرورش نیروهای انسانی را در یک ارگان و شرکت نشان دهد. نیروی انسانی سرمایه‌های نامحدودی و یکتایی هستند که با استفاده هرچه بیشتر شما تمام نمی‌شوند، بلکه به طور بسیار فزاینده‌ای تقویت و زبده‌تر میشوند.
سر ریچارد برانسون (Sir Richard Branson) کارآفرین و سرمایه‌دار بریتانیایی می‌گوید:
“کارمندان و افراد فعال در شرکت خود را به‌گونه‌ای آموزش دهید که بتوانند آنجا را ترک کنند، اما با آنها خوب رفتار کنید که نتوانند آنجا را ترک کنند”.
مطالعات متعدد نشان می‌دهد که جوامعی پیشرفت خواهند کرد که از نیروی کار ماهر، تحصیل کرده، زبده و بسیار با کیفیت استفاده می‌کنند، برای تأیید این موضوع می‌توان به جمله معروف استیو وین (Steve Wynn) ابر تاجر آمریکایی “منابع انسانی کاری نیست که ما آن را انجام می‌دهیم، بلکه چیزی است که تجارت ما را اداره می‌کند” اشاره کرد.
در سال‌های اخیر بحث در خصوص سرمایه انسانی به یکی از ترندهای روز تبدیل شده است، سرمایه انسانی یا به زبان ساده‌تر همان کیفیت نیروی کار باعث رشد و پیشرفت یک شرکت، ارگان و یا حتی کشور از لحاظ اقتصادی خواهد شد.
در بالا به معنی نیروی انسانی در فرهنگ لغت اشاره شد، اما به زبان ساده می‌توان گفت: به هر چیزی به جز سرمایه‌های فیزیکی مانند ماشین، زمین، املاک و … سرمایه انسانی گفته می‌شود.
تاریخچه نیروی انسانی:
رفاه صنعتی اولین شکل مدیریت منابع انسانی (HRM) بود. در سال 1883، قانون کارخانه‌ها اعلام کرد که باید در هر کارخانه‌ای بازرسان مرد حضور داشته باشند.
سال 1878 قانونی تصویب شد که زنان و کودکان تنها مجاز به انجام 60 ساعت کار در هفته هستند، درست در همین زمان اتحادیه‌های کارگری تشکیل و فعالیت خود را آغاز کردند (سال 1867 اولین کنفرانس اتحادیه کارگری برگزار شد).
در سال 1913 تعداد کارگران رفاه صنعتی افزایش یافته بود و کنفرانسی توسط Seebohm Rowntree برگزار شد. در سال 1916 داشتن یک کارگر رفاهی در کارخانه‌های مواد منفجره اجباری شد، ارتش و نیروهای مسلح برای استخدام این افراد قوانین و سخت‌گیری‌های خود را داشتند و تنها اشخاصی با ضریب هوشی و توانایی بالا می‌توانستند به عنوان کارگر رفاهی در این پست استخدام شوند.
در سال 1920 مفهوم مدیریت پرسنل به عنوان یک حوزه کاملاً مجزا تعریف شد و ظهور پیدا کرد.
وظایف این ارگان در واقع به جنبه‌های فنی استخدام، آموزش و ارزیابی کارکنان و پرسنل شاغل در شرکت‌ها و ارگان‌ها تعریف می‌شد. سال 1921 مؤسسه ملی روانشناسان نتایج مطالعات مربوط به آزمون‌های انتخاب، تکنیک‌های مصاحبه و روش‌های آموزش را تأسیس و منتشر کرد.
مفهوم Human Resource (HR) در دهه 1970 ارتقا یافت و قوانین استخدامی افزایش یافت، عملکرد پرسنلی نقش مشاور متخصص را بر عهده گرفت تا اطمینان حاصل شود که مدیران قوانین را نقض نمی‌کنند.
به طور کلی دهه‌های پایانی قرن 2000 را می‌توان عصر تلاش برای تربیت و توانمند سازی سرمایه‌های انسانی دانست. در عصر اینترنت و فرامدرن، سرمایه‌های انسانی بالاترین و باارزش‌ترین دارایی هر سازمان و کشوری به شمار می‌رود.
نقش منابع انسانی در سازمان
نقش منابع انسای در هر سازمان و کسب و کار مهم و اساسی است. منابع انسانی یکی از مهم‌ترین دارایی و سرمایه شرکت می‌باشد که در مدیریت و توسعه بهبود عملکرد کارکنان و پیشرفت کسب و کار نقش مهمی دارد. در ادامه به برخی از نقش های منابع انسانی در سازمان اشاره شده است:
جذب نیروی کار
یکی از وظایف اصلی منابع انسانی، فرآیند جذب و استخدام نیروی مورد نیاز سازمان است. این فرآیند شامل آگهی استخدام، مصاحبه، ارزیابی و انتخاب افراد مناسب برای موقعیت‌های شغلی متفاوت می‌باشد.
آموزش و توسعه
یکی از نقش ها و وظایف منابع انسانی ارائه برنامه آموزش و توسعه کارکنان سازمان است که به بهبود عملکرد، افزایش بهره‌وری، توسعه مهارتهای کارکنان منجر می‌شود.
مدیریت عملکرد
منابع انسانی HR سازمان مسئول ارزیابی رفتار و عملکرد کارکنان است که شامل دریافت بازخورد، مسیر ترقی و رشد و اعطای پاداش به کارکنان می‌باشد.
مدیریت پاداش و تنبیه
یکی از نقش ها و وظایف مدیریت منابع انسانی سازمان مدیریت سیستم پاداش و تنبیه برای کارکنان است که باید بر اساس عمکرد هر فرد بهترین پاداش را برای آنها در نظر بگیرد.
مدیریت ارتقا
یکی از نقش های مهم منابع انسانی سازمان مدیریت ارتقای کارکنان است. ارتقای کارکنان به سطوح بالاتر و ترک کارکنان بر اساس عملکرد آنها انجام شده که به عهده منابع انسانی می‌باشد.
منابع انسانی به وضوح نقش مهمی در مدیریت و توسعه سازمان ایفا می‌کنند و از اهمیت بسیاری در ایجاد محیط کاری موثر، توسعه منابع انسانی و دستیابی به اهداف سازمانی برخوردارند.
بررسی دلایل اهمیت نیروی انسانی (HR)
ذات و ماهیت بازار و تجارت بسیار رقابتی است، برای به دست آوردن برتری نسبت به رقبای خود باید از تمامی ظرفیت‌های موجود (ابزارهای پیشرفته، بازاریابی درست، تبلیغات مناسب و …) به شکل بهینه استفاده کنید تا از رقبای خود در بازار پیشی بگیرید.
اما یک عامل وجود دارد که جایگاه آن به مراتب از همه این ابزارها و امکانات بالاتر است و آن هم نیروی انسانی است. دلایل بسیار زیادی وجود دارد که چرا منابع انسانی برای هر شرکتی مهم است که در ادامه به بررسی مهم‌ترین این دلایل می‌پردازیم.
منابع انسانی به کارمندان و کارگران کمک می‌کند تا با محیط کاری جدید خود سازگار شوند:
سال 2020 و شیوع بیماری منحوس کرونا تغییرات بی سابقه‌ای را برای دنیای کار و شرکت‌ها به ارمغان آورد، این بیماری و پاندمی وحشتناک آن شرکت‌ها را مجبور کرد که دیجیتالی شوند و کارمندان را وادار کرد تا از راه دور (دورکاری) وظایف خود را انجام دهند.
در شرایط بحرانی و استرس‌زا نقش متخصصان منابع نیروی انسانی بسیار مشهود خواهد شد و متخصصان منابع نیروی انسانی نقش بسیار زیادی در کنترل استرس و آموزش کارمندان در دوران کرونا داشتند.
اکنون که واکسیناسیون گسترده شده و بسیاری از کشورها جشن پایان کرونا را گرفته‌اند، متخصصان نیروی انسانی باز هم در تلاش هستند که چگونه کسب و کار و کارمندان خود را پس از پاندمی کووید 19 مدیریت کنند.
با اتمام کرونا و پایان دوره دورکاری کارمندان، شرکت‌ها استراتژی‌های مختلفی برای انجام کارها توسط کارمندان پیش گرفتند. برخی از این کسب و کارها مانند قبل از شیوع بیماری به کار خود ادامه دادند؛ اما از سوی دیگر برخی کمپانی‌ها مانند مایکروسافت، فورد موتورز و … در حال پیاده کردن مدل کار ترکیبی (Hybrid Work) هستند.
نقش منابع انسانی در آموزش و آماده سازی کارمندانی که چند سال به صورت دورکاری فعالیت انجام داده‌اند به یک مدل ترکیبی یا حضور در ادارات (مانند سابق) بسیار مهم است.
متخصصان منابع انسانی استخدام بهتر را تضمین می‌کنند:
همان‌طور که در بالا به کرات اشاره شد، برای پیشرفت و موفقیت یک شرکت، ارگان و حتی کشور، تک‌تک افرادی که مشغول فعالیت هستند برای شما اهمیت دارند.
مهم نیست که یک شرکت کوچک 6 نفره دارید و یا مدیرعامل یک سازمان بزرگ هستید، یک استخدام بد و قرار دادن یک شخص در جای اشتباهی می‌تواند برای شما گران تمام شود.
وزارت کار ایالات متحده تخمین زده است که یک استخدام بد می‌تواند به اندازه 30 درصد از درآمد سال اول کارمند، هزینه بر روی دست شرکت بگذارد، البته بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند که این درصد به مراتب بیشتر است. یک استخدام بد می‌تواند، برای شرکت فرهنگ بد تولید کند و به قیمت از دست دادن مشتریان بالقوه‌تان تمام شود.
منابع انسانی با علم به این موضوع که هر استخدام مولد است و بر روند شرکت تأثیرگذار خواهد بود، تمام تلاش خود را به کار می‌گیرند تا اشخاص مناسب برای موقعیت‌های مختلف استخدام شوند.
البته به یاد داشته باشید که استخدام تنها به معنی یافتن یک شخص درست و قرار دادن آن در جای مناسب نیست و روزها و هفته‌های اول کاری کارمند نیز بخش مهمی از فرایند استخدام یک نیروی جدید است.
بر اساس گزارشاتی که در سایت GALLUP منتشر شده است، مشخص شده است که کارمندانی که به طور همدل در یک شرکت مشغول فعالیت هستند تا 21 درصد کارایی بیشتری دارند.
منابع انسانی می‌تواند گردش مالی یک شرکت را کاهش دهند:
برای بسیاری از شرکت‌ها، حفظ یک کارمند خوب (کار درست) می‌تواند، دشوارتر از یافتن یک کارمند جدید باشد.
در یک نظر سنجی که از 600 شرکت کوچک و بزرگ (50 تا 500 نفر کارمند) به عمل آمد. بیش از 63 درصد این شرکت‌ها بر این باور بودند که حفظ یک کارمند به مراتب سخت‌تر از استخدام فرد جدید است.
متخصصان نیروی انسانی می‌توانند، مدیران شرکت‌ها را نسبت به رفتاری که باعث سرخوردگی کارمندان می‌شود، آگاه سازند.
منابع انسانی باعث بهبود فرهنگ شرکت شما می‌شود:
فرهنگ شرکت شما بر روند کلی شرکت شما بسیار تأثیرگذار است، اشتیاق و روحیه شما به کارمندان شما منتقل می‌شود و به طبع عملکرد نهایی شرکت تحت تأثیر این روحیه قرار خواهد گرفت.
علاوه بر این در نظر داشته باشید که یک مشتری وقتی وارد یک شرکت می‌شود که کارکنان آن روحیه شاداب و پر نشاطی دارند به سرعت انرژی مثبت کارمندان را جذب کرده و به امکان زیاد جذب شرکت شما خواهد شد (البته عکس این موضوع نیز وجود دارد).
در نظر سنجی که از 1400 مدیر مالی به عمل آمد، بیش از 400 درصد این مدیران مالی بر این باور بودند که فرهنگ شرکت بر میزان سود آوری و بهره‌وری شرکت تأثیر مستقیم دارد. (وظایف مدیر مالی)
نقش متخصصان نیروی انسانی در حفظ فرهنگ شرکت و ایجاد روحیه شاد و مثبت در کارمندان بسیار مهم است. یکی از وظایفی که نیروی انسانی دارد، شناسایی کارمندانی با پتانسیل بالا است. نیروی انسانی ابزارها و امکانات را در اختیار این کارمندان قرار می‌دهند، این کار کمک می‌کند تا کارمندان احساس کنند که آینده این شرکت وابسته به آن‌هاست و نگرش مثبتی به کار و فعالیت در شرکت شما خواهند داشت.
بر اساس گزارشی که TINYpulse، منتشر کرده است 69 درصد از کارمندان اقرار داشته‌اند که اگر احساس کنند که از کار آنها قدردانی لازم به عمل می‌آید، بیشتر کار خواهند کرد. در قسمتی دیگر از این گزارش اشاره شده است که 78 درصد از کارگران ایالت متحده آمریکا بر این باور بوده‌اند که شناخته شدن آنها توسط کارفرمایان و مدیران می‌تواند، باعث ایجاد انگیزه در شغلشان شود.
وظیفه پیاده سازی فناوری‌های جدید در شرکت بر عهده نیروی انسانی است:
فناوری مدام در حال به‌روز شدن است و این‌گونه نیست که شما یک بار فناوری خود را به‌روز کنید و دیگر نیاز نباشد. فناوری‌های جدید به سرعت در حال پیشرفت هستند و شما برای جا نماندن از رقبای خود و پیشی گرفتن از آنها باید، نرم‌افزار و سخت‌افزار شرکت خود را به‌روز کنید.
بر اساس گزارشات منتشر شده در سایت testgorilla مشخص شده است که سازمان‌های که از نظر دیجیتالی بالغ شده باشند، میزان سودآوری 23 درصد بیشتر به نسبت رقبایشان داشته‌اند. تغییر رویه کاری کارمندان معمولا سخت است و بسیاری از کارمندان نسبت به این تغییرات مقاومت می‌کنند. بر اساس تحقیقات Mckinsey، مشخص شد 70 درصد از برنامه تغییرات شرکت‌ها به دلیل مقاومت کارمندان با شکست روبه‌رو می‌شود.
مدیریت نیروی انسانی نقش بسیار زیادی در اجرای فناوری‌های جدید بر عهده دارد و با ایجاد آموزش‌های لازم به کارکنان اشتیاق به استفاده از این تکنولوژی را در کارمندان ایجاد می‌کند، زمانی که کارمندان بهتر درک کنند که این فناوری جدید تا چه اندازه به آنها کمک می‌کند به راحتی پذیرای استفاده از آن خواهند بود.
مدیریت نیروی انسانی عملکرد را بهبود می‌بخشد:
هر شرکت و ارگانی که تازه تأسیس می‌شود، دارای شکاف‌های مهارتی است و ارتقای این کارمندان در درون شرکت نیاز به ابزارهای مناسب آموزشی دارد.
نقش منابع انسانی باید رسیدگی به این شکاف‌های مهارتی بسیار حیاتی باشد، منابع انسانی آموزش‌های لازم را به کارمندان خود ارائه می‌دهند تا آمادگی لازم برای موفقیت در تمامی افراد ایجاد شود. با آموزش تمامی افراد و آشنا کردن آنها با وظایفشان هر کارمند می‌تواند بهترین نقش خود در شرکت را ایفا کند.
توماس جان واتسون (Thomas John Watson) مدیرعامل شرکت IBM در یکی از سخنرانی‌های خود می‌گوید: اخیراً از من سؤال پرسیده شد که آیا قرار است، کارمندی که اشتباهی 600 هزار دلاری برای شرکت داشته است را اخراج کنم؟ من پاسخ دادم خیر، من فقط 600 هزار دلار برای آموزش این شخص هزینه کرده‌ام. چرا باید بخواهم کسی را با این تجربه کاری اخراج کنم؟
تعیین دستمزد و حقوق کارکنان:
مدیریت نیروی انسانی وظیفه دارد تا دستمزد افراد شاغل در سایر شرکت‌ها را مورد بررسی قرار دهد و برای افرادی با وظایف مشابه دستمزد و مزایای مشخص کند. دستمزد و حقوق مناسب می‌تواند در کارمندان انگیزه و روحیه جنگندگی برای موفقیت را بیدار کند.
بر اساس گزارشاتی که در سایت GALLUP آورده شده است، مشخص شده است که تیم‌های که انگیزه بیشتری برای فعالیت دارند تا 41 درصد غیبت کمتری در محل کار خواهند داشت.
فراهم‌کردن ایمنی محیط و به حداقل رساندن آسیب‌های محیطی:
کارفرمایان و مدیران شرکت‌ها موظف هستند تا محیط کار ایمن و امن برای کارمندان خود فراهم کنند. متخصصان ایمنی محل کار و مدیریت ریسک از حوزه مدیریت نیروی انسانی، موظف هستند تا مطابق با دستورالعمل‌های ایمنی و بهداشت محیطی ایمن برای کارمندان فراهم آورند تا مقدار صدمات و آسیب‌های محل کار به حداقل مقدار خود برسد.
برگزاری کلاس‌های آموزشی و دادن آگاهی‌های لازم به کارمندان یکی دیگر از وظایف نیروی انسانی است.
سخن پایانی
در پایان، می‌خواهیم تاکید کنیم که منابع انسانی به عنوان یکی از عوامل کلیدی موفقیت هر سازمان، نقش بسیار حیاتی و برجسته‌ای دارد. با ادراک صحیح از اهمیت و ارتقاء این دپارتمان، می‌توان بهبود عملکرد سازمانی را تسهیل نمود و به دستیابی به اهداف استراتژیک کمک فراوانی کرد.
نقش اساسی HR در مدیریت توانمندی‌ها، ارتقاء فرهنگ سازمانی سالم و ارتقاء کیفیت زندگی شغلی، عناصر کلیدی در موفقیت هر سازمان محسوب میشوند. با بهره‌گیری از بهترین استراتژی‌ها و فرآیندهای مدیریت منابع انسانی، ما می‌توانیم یک محیط کاری پویا و پایدار را برای توسعه و رشد پایدار سازمان خود ایجاد کنیم.
