در دنیای کسب و کار، شاخصها و ویژگیهایی وجود دارد که باعث برتری یک شرکت یا سازمان در میدان رقابت نسبت به مجموعههای دیگر میشود. اگر کمی با دقت به برندها و کمپانیهای موجود در جهان توجه کنید، شاخصها و عواملی که باعث برتری آنها شدهاند را به وضوح مشاهده خواهید کرد.
به عنوان مثال کمپانی اپل (Apple)، یکی از این برندهای مطرح و شناخته شده در جهان است که به جایگاه ویژهای در میدان رقابت با رقیبان اصلی خود مانند سامسونگ (Samsung) و… رسیده است.
مزیت رقابتی چیست؟
در دنیای امروز افراد بر اساس توانمندی، مهارت و تخصص به فعالیتهای مختلفی مشغول هستند. این فاکتورها افراد را از یکدیگر متمایز کرده و باعث ارتقاء رتبه و جایگاه آنها در عرصههای مختلف زندگی میشود. در دنیای کسب و کار نیز اوضاع به همین منوال است.
هر کدام از شرکتها و کمپانیها تلاش میکنند تا توانمندیها و نقاط قوت خود را ارتقاء داده و از رقیبان در این میدان پیشی بگیرند.
منظور از مزیت رقابتی، شاخصها و ویژگیهایی است که باعث ایجاد رقابتی سخت و در عین حال جوانمردانه بین شرکتها و سازمانهای مختلف میشود. فاکتور مزیت رقابتی باید به شکلی ایجاد شود که آن شرکت یا کمپانی را به نمونهای متفاوت و منحصربهفرد تبدیل کند.
هنگامی که یک شرکت این قابلیت را داشته باشد که به برتری در رقابت دست پیدا کند، قادر است محصولات یا خدمات خود را نسبت به رقیبان، با شرایط ویژه یا بهتری ارائه کند.
مثلاً ممکن است قیمت محصول یا خدمات پایینتر باشد یا کیفیت آن بالاتر باشد. از طرفی کسب و کار با وجود برتری در رقابت یک برند آشنا در ذهن مردم نیز خواهد شد و اختلاف فروش قابل توجهی نسبت به رقیبان خود پیدا خواهد کرد.
در برتری رقابتی مقایسه آمار و اطلاعات نسبت به سایر رقیبان به دست میآید. مثلاً فروش ماهانه یا سالانه رقیبان برتر چقدر باشد یا کیفیت محصولات رقیبان چقدر است؟ البته باید گفت که در برتری در رقابت همواره سعی میشود کسب و کار ویژگیهای محصول یا کیفیت خود را مانند سایر رقیبان کپی نکند، بلکه کاملاً منحصر به فرد و بهتر باشد.
مزیت رقابتی پایدار چیست؟
حال که متوجه شدید برتری رقابتی چیست، به تعریف مزیت رقابتی پایدار میپردازیم. اگر یک سازمان تواناییهای عالی داشته باشد، برای دیگر رقیبان یا حتی برای خود شرکت بسیار سخت و مشکل است که از این تواناییها یا قابلیتها بالاتر برود یا دستاوردهای جدیدتری کسب کند.
این مشکل ممکن است برای سایر رقیبان نیز ایجاد شود و حتی گاهی اوقات مشکل خواهد بود دقیقاً عین این تواناییها را به دست آورد.
به عنوان مثال هنگامی که یک شرکت تولید لوازم خانگی از آپشنها و ویژگیهای بسیار مناسبی در محصولات خود استفاده میکند، ممکن است که قیمت آن افزایش پیدا کند. اما اگر این شرکت محصولات را با قیمت مناسبی نیز به فروش برساند، آنگاه شرکت مورد نظر به یک برتری در رقابت بسیار عالی دست پیدا کرده است. حال ممکن است برای رقیبان دیگر سخت باشد که ویژگیها و آپشن دیگری را به لوازم خانگی خود اضافه کنند. از طرفی امکان کپی کردن و تکرار ویژگیهای رقیب آن نیز برای آنها وجود نخواهد داشت. در این حالت شرکت موردنظر به یک مزیت رقابتی پایدار دست پیدا کرده است.
مهمترین دلیل وجود برتری در رقابت
شاید در ابتدای کار که کسب و کار خود را راه اندازی کردهاید، مزیت رقابتی در کسب و کار چندان برای شما مهم نباشد. اما هنگامی که اولین فروش خود را داشته باشید و به شکل تجربی خود را با رقیبان مقایسه کنید، مشاهده میکنید که برخلاف آنچه که انتظار داشتید نواقصی در کسب و کار شما وجود دارند که باعث میشود مشکلاتی در نحوه بازاریابی داشته باشید و به دنبال دلایل عدم فروش بیشتر خودتان بگردید.
این موارد، مانع رشد کسب و کار شما خواهند شد. قطعاً شما نمیخواهید برای ۱۰ سال آینده در همین جایگاه بمانید. همواره کسب و کارها باید به فکر رشد در طول زمان باشند. اما گاهی اوقات لوازم و ابزارهای مناسب برای رشد و افزایش موقعیت و جایگاه وجود ندارد. چرا که رقیبان بسیار قوی و مقتدر هستند.
بنابراین تنها راهی که باقی میماند این است که شما خودتان را به رقیبان برسانید یا ویژگی منحصر به فرد دیگری در خود ایجاد کنید. مزیت رقابتی در تلاش است که روش دوم یعنی ایجاد یک ویژگی منحصر به فرد را برای رشد کسب و کار شما استفاده کند. بعد از اینکه با اهمیت برتری در رقابت آشنا شوید، دقیقتر و با حوصلهتر اطلاعات کسب و کار خود را بررسی میکنید. شما باید نرخ رشد خود را طی چند ماه مختلف محاسبه کنید. نرخ رشد شما باید مثبت باشد.
پس از تحلیل تیم مدیریت بازاریابی و فروش، این افراد، لحظه به لحظه پیشرفت کسب و کار یا سازمان شما را مورد بررسی قرار میدهند. همچنین طی چند ماه، شما باید این قابلیت را داشته باشید که نرخ بازگشت سرمایه خود را نیز افزایش دهید. حضور پرسنل و کارکنان متخصص و مستعد، سرمایه کافی و استفادۀ بهینه از وقت، به شما در نهایت کمک میکند که سرعت رشد خود را تا چندین برابر افزایش دهید و از رقیبان خود پیشی بگیرید.
شناسایی مزیت رقابتی رقبا
حال که با برتری رقابتی آشنا شدید، ممکن است این سؤال برای شما پیش بیاید که چگونه باید بفهمیم که یک رقیب یا کسب و کار دیگر به برتری در رقابت یا مزیت رقابتی پایدار دست پیدا کرده است؟
یک راه کاملاً ساده وجود دارد و این است که شما برای تشخیص و شناسایی برتری رقابتی میان رقبا باید به بازار هدف آنها نگاه کنید. باید ببینید کسب و کار مورد نظر شما تا چه حد در بازار با موفقیت عمل کرده است. آیا مردم برند رقیب شما را به طور کامل میشناسند؟ درصد فروش آنها در بازار چقدر است؟ محبوبیت رقبا در میان مصرف کنندگان چقدر است؟
به نوعی شما باید بازار هدف را کاملاً ارزیابی کنید. اگر یک کسب و کار بتواند بخش بزرگی از بازار را در بر بگیرد و بیشترین فروش را میان مصرف کنندگان داشته باشد، به برتری رقابتی دست پیدا کرده است.
چگونه مزیت رقابتی ایجاد کنیم
در دنیای کسب و کار، اصول و استراتژیهایی وجود دارد که به پیشرفت مجموعه و رسیدن به سود بیشتر کمک میکند. افراد در نقش مدیر پیش از ایجاد یک یا چند شاخص مزیت رقابتی باید موارد مهمی را در نظر داشته باشند که تأثیر قابل توجهی بر این جریان دارد.
اگر به تازگی کسب و کار خود را راهاندازی کرده و به دنبال ایجاد شاخصی منحصربهفرد در مجموعه خود هستید، در ادامه با ما همراه باشید.
1- بازار و هدف
مهمترین و اصلیترین عاملی که هر شرکت و کسب و کاری باید به آن توجه داشته باشد، تعیین هدف است. برای ایجاد مزیت رقابتی، مدیران و تیم کارشناسی مجموعه باید مشتریان، همکاران و خریداران خود را مشخص کنند. به این معنی که بازار هدف و روشهای دستیابی به این اهداف نیز به درستی مشخص شده باشند.
2- ارائه محصول یا خدمات
هر کسب و کاری که در بازار مشغول به فعالیت است، محصول یا خدماتی خاص به مصرفکنندگان و خریداران ارائه میدهد. در این فرایند شرکتها باید مزیت، سود و منفعت حاصل از فروش محصول یا خدمات را به صورت کاملا واضح در اختیار مشتریان و کاربران قرار دهند. همچنین در این راستا، ایجاد علاقه و ارائه ارزش حقیقی محصول یا خدمتی خاص، اهمیت بسیاری خواهد داشت.
3- پیروزی در میدان رقابت
شرکتها و کسب و کارهای مختلف به منظور ایجاد مزیت رقابتی باید شرایطی را فراهم کنند تا ارائه خدمات یا محصول آنها، بستری منحصربهفرد در میدان رقابت شکل دهد.
استراتژیهای ایجاد شاخص های مزیت رقابتی
اگر بخواهیم کمی علمی تر شاخصهای مزیت رقابتی را برایتان باز کنیم میتوانیم به استراتژیهای عمومی پورتر اشاره کنیم (Porter’s Generic Strategies) که نشان میدهد چگونه یک شرکت مزیت رقابتی را در محدوده بازار انتخابی خود دنبال میکند.
اگرچه این شاخص یکی از سادهترین دستهبندیهای شناخته شده در خصوص مزیتهای رقابتی است اما به دلیل سادگی و قابلفهم بودن همچنان یکی از مهمترین روشهای شناخته شده برای شرکتها در ساخت مزیتهای رقابتی است.
نمودار زیر یک نمای کلی برای این استراتژی ها است.
1- هزینه (Cost)
اگر شما به عنوان مدیر یک سازمان، موفق به ایجاد تعادل و صرفهجویی در هزینهها شوید، قطعاً یک مزیت رقابتی ایجاد کردهاید. مهمترین هدف در شاخص هزینه، تولید محصول با صرف کمترین هزینه است. بسیاری از کسب و کارهای موفق در ابتدای شروع فعالیت، محصولات و خدمات خود را با قیمت مقرونبهصرفه در اختیار خریداران و مصرفکنندگان قرار میدهند.
با کمکگرفتن از این استراتژی و ایجاد مزیت رقابتی، افراد از رقیبان خود پیشی گرفته و متقاضیان بیشتری را به سمت کسب و کار خود هدایت میکنند.
– ارزان بخورید
مکدونالد، یکی از مطرحترین رستورانهای زنجیرهای در سراسر دنیا است که از شاخص هزینه در ایجاد مزیت رقابتی، بهرهمند شده است. مکدونالد (MacDonald’s) با صرف هزینهای کم، خدماتی باکیفیت در اختیار مشتری قرار داده و به برندی برتر در میدان رقابت تبدیل شده است.
2- متفاوت بودن (Differentiation)
آیا برای شما هم پیشآمده که در یک مجتمع تجاری با یک محصول یا خدماتی خاص مواجه شده باشید که نمونه آن را در هیچ کجای دیگر مشاهده نکردهاید.
این دسته از کسب و کارها، با ارائه محصولاتی متفاوت، شرایطی منحصربهفرد برای خود در میدان رقابت ایجاد میکنند. همچنین فاکتور کیفیت نیز از دیگر عواملی است که در ایجاد وجه تمایز بین رقیبان، نقش مؤثری ایفا میکند.
اگر شما به عنوان فروشنده بتوانید محصولی متفاوت در اختیار مصرفکننده قرار دهید، این امکان برای شما فراهم میشود که با قیمتی بالاتر به سود بیشتر برسید.
– لویی ویتون؛ برندی منحصربهفرد
برند لویی ویتون (Louis Vuitton) از شاخص تمایز در ایجاد مزیت رقابتی، بهترین استفاده را کرده است. لویی ویتون، یکی از لوکسترین برندهای تولید کیف، پوشاک و… در بازارهای جهانی است که به سبب منحصربهفرد بودن، محصولات خود را با قیمتهایی بالا در اختیار متقاضیان قرار داده است. در واقع کیفیت، طرحهای یونیک، رنگهای جذاب و… از عواملی هستند که تولیدات این برند را نسبت به برندهای دیگر متمایز کرده است.
3- تمرکز
اگر به دنبال ایجاد یک مزیت رقابتی در میدان رقابت هستید، باید بر روی یکی از دو فاکتور هزینه و ارائه محصول متفاوت، تمرکز ویژهای داشته باشید.
به عنوان مثال شما در نقش تولیدکننده باید محصولات خود را در محدوده کوچکی از بازار با کمترین هزینه تولید کرده و در اختیار مصرفکننده قرار دهید. همچنین تمرکز بر ارائه خدماتی خاص و منحصربهفرد در بخش محدودی از بازار نیز در ایجاد مزیت رقابتی نقش دارد.
توجه کنید که دو نوع تمرکز یعنی تمرکز بر هزینه (Cost-Focus) و تمرکز بر تفاوتها (Differentiation-Focus) میتواند انتخاب شما باشد. در روش اول تمرکز بر محصول ارزان در یک بازار کوچک است و دومی تمرکز بر یک محصول متفاوت در یک بازار کوچک است.
ایجاد مزیت رقابتی بدون تکرار و تقلید
شما زمانی میتوانید نسبت به رقیبان خود منحصربهفرد و متمایز باشید که ویژگیها و خدماتی که ارائه میدهید، قابلیت تکرار یا تقلید نداشته باشند. به این معنا که رقیبان توانایی کپیکردن از ایدهها و تولیدات شما را نداشته باشند.
مراحل ایجاد مزیت رقابتی
مشخصکردن یک هدف واضح برای بازار هدف، مهمترین اصل در عملکرد مزیتهای رقابتی است. در قدم اول شما باید سود حاصل از ارائه خدمات یا محصول را تعیین کنید. سپس باید مخاطبان و نیازهای آنها را شناسایی کنید.
در قدم بعدی صاحبان کسب و کار باید به صورت مداوم خود را مطابق با فناوریهای روز آپدیت کنند. در اصطلاح آنها نباید از غافله عقب بمانند. در نهایت نیز شرکتها باید رقیبان اصلی خود را شناسایی کرده و از هر راهکاری برای پیشی گرفتن از آنها به بهترین شکل استفاده کنند.
سؤالات اساسی برای ایجاد مزیت رقابتی
صاحبان کسب و کار پیش از ایجاد مزیت رقابتی باید سؤالاتی شبیه به موارد زیر را از خود بپرسند.
- چقدر احتمال دارد که یک رقیب جدید وارد بازار شود و این امر تا چه اندازه آسان است؟
- آیا این امکان وجود دارد که رقیب محصول موردنظر را با قیمتی مشابه و حتی ارزانتر به مصرفکنندگان ارائه دهد؟
- آیا این احتمال وجود دارد که رقیب محصولی دقیقاً مشابه کالای من در اختیار مشتری قرار دهد؟
- کاهش قیمت تا چه اندازه در جذب مشتری تأثیر دارد؟
شما به عنوان صاحب کسب و کار با پاسخدادن به سؤالاتی شبیه به این موارد، میتوانید موقعیت خود در میدان رقابت را مشخص کرده و برای ایجاد مزیت رقابتی تلاش کنید.
تاثیر رفتار سازمانی در مزیت رقابتی
شاید تصور شود که تنها عوامل بیرونی مثل سرمایه یا زمان بر برتری در رقابت تأثیر گذار هستند، اما مهمترین عامل تأثیرگذار بر برتری در رقابت، رفتار سازمانی و شاخص های مزیت رقابتی است. اینکه رفتار در سازمان و عملکرد و برخورد کارکنان و رؤسا به چه شکل باشد، تاثیر بسیار زیادی بر پیشرفت و رشد آن شرکت دارد. هنگامی که روحیه مثبت و عالی در فضای کاری در جریان باشد، در نتیجه کارکنان با شرایط بهتری فعالیت خواهند کرد. برای توسعه و رشد کسب و کار دلسوزی میکنند و به کسب و کار نیز کمک خواهند کرد.
از طرفی میزان بازدهی و تولید محصول افزایش پیدا میکند. اگر این فرهنگ و روحیه مثبت تا بازار نیز انتقال پیدا کند، مصرف کنندگان با درصد رضایت و خشنودی بالاتری محصول را خریداری میکنند.
به عنوان مثال هنگامی که شما یک محصول تولید میکنید، باید حتماً دلسوزانه نسبت به مشتری فکر کنید. این که قیمت محصول مناسب بوده و کیفیت آن بالا باشد، به مرور زمان مزیت رقابتی را برای شما ایجاد میکند.
بیشترین متقاضیان مزیت رقابتی چه کسانی هستند؟
هر کسب و کاری متقاضی برتری در رقابت است. زیرا هیچ سازمان و کسب و کاری از پیشرفت بدش نمیآید. اما به طور کلی باید گفت برتری رقابتی برای شرکتهایی که توسعه بیشتر و فروش وسیعتر و بزرگتری دارند، اهمیت بالاتری دارد. شرکتها یا مراکز کوچکتر که به صورت محدود و منطقهای فعالیت میکنند، صرفاً سفارشات فروش خود را به شکل ماهانه و سالانه دریافت میکنند و نگرانی از بابت فروش ندارند. بنابراین ممکن است هیچ گاه به مزیت رقابتی فکر نکنند و فرآیند خاصی را برای آن انجام ندهند.
اما شرکتهای بزرگ و توسعه یافته به دلیل این که سرمایه بیشتری برای فروش و تولید محصولات قرار دادهاند و از پرسنل و نیروی کار بیشتری استفاده میکنند، بدیهی است که برای یافتن جایگاه و موقعیت خود میان رقبا نگران باشند. اما برخی از عوامل به کسب و کارهای توسعه یافته کمک میکنند تا زودتر به مزایای رقابتی دست پیدا کنند.
مثلاً این مراکز باید تا جایی که امکان دارد سرمایه خود را حفظ کنند، سرمایه زیادی را برای تبلیغات بیهوده و بدون نتیجه هدر ندهند. از طرفی متخصصین بازاریابی و فروش این کسب و کارها باید راههای مختلفی را برای به دست آوردن سرمایه و درآمد ایجاد کنند. هر چه که مردم اینگونه برندها را بهتر بشناسند، برای شرکتهای بزرگتر بهتر خواهد بود.
مزیت رقابتی نسبی
هر کسب و کار زمانی به برتری رقابتی میرسد که شرایط و ویژگیهای منحصر به فردی نسبت به رقیبان خود داشته باشد. مزیت رقابتی نسبی سبب میشود که کسب و کارها بدون داشتن ویژگیهای منحصر به فرد نیز توسعه و رشد داشته باشند.
مثلاً فرض کنید دو شرکت تولید کننده محصولات آرایشی و بهداشتی محصولاتی با ویژگیها یا شرایط مشابه تولید میکنند که هیچکدام از نظر کیفیت یا خصوصیات بر دیگری برتری ندارد. اما یکی از کسب و کارها نسبت به دیگری محصولات خود را با قیمت پایینتری به فروش میرساند. در این حالت به دلیل اینکه شرکت مورد نظر محصولات با کیفیت مشابه اما قیمت پایینتری نسبت به دیگری در بازار پخش میکند، بنابراین شناخته شدهتر خواهد بود و ممکن است به مزیت رقابتی نسبی دست پیدا کند.
لازم به ذکر است در مقالهای دیگر از آکادمی توسعه کسب و کار آکادمی بازار به بررسی انواع مزیت رقابتی پرداختهایم.
چند نمونه مزیت رقابتی کمپانیهای معروف
برای اینکه بهتر متوجه برتری رقابتی شوید. در این قسمت چند نمونه از مزیتهای رقابتی کمپانیهای معروف را برای شما مثال میزنیم:
· مزیت رقابتی گوگل
یکی از انواع کمپانیهایی که توانسته است با استفاده از برتری رقابتی طی چند سال گذشته تفاوتهای چشمگیری با سایر رقبای خود داشته باشد، سرویس گوگل است. یکی از دلایل رسیدن به مزیت رقابتی در سرویس گوگل این است که این کمپانی تا حد زیادی به نظر مصرفکننده و کاربران اهمیت میدهد و همچنین بازار هدف را کاملاً مورد بررسی قرار داده است. همیشه در حال خلاقیت و ایجاد ایدههای نو و همچنین به روزرسانی سرویس خود است.
· برتری رقابتی اپل
تقریباً همه افراد نام شرکت اپل (Apple) را شنیدهاند. این موضوع نشان میدهد که برند اپل در رشد و برتری رقابتی و توسعه کسب و کار بسیار موفقیت آمیز عمل کرده است. در واقع شرکت اپل بر خلاف سایر کمپانیهای تولید گوشی همراه سعی کرده است که از ویژگیهای منحصر به فرد و متمایزی استفاده کند. به گونهای که بسیاری از مشتریان این شرکت به مشتریان وفادار تبدیل شدهاند. یعنی همواره از برند اپل استفاده میکنند.
یکی از نکات مهم این است که کمپانی اپل هر ساله محصولات خود را به شکل آپدیت و به روز رسانی شده وارد بازار میکند. اگر چه قیمت آن نسبت به دیگر تلفنهای همراه بالاتر است، اما خصوصیات منحصر به فرد این محصول سبب شده است که همیشه محبوب باشد.
سخن پایانی
امروزه، کسب و کارها برای رسیدن به موفقیت نیاز به پیروی از اصول و استراتژیهای فروش، بازاریابی، مدیریت و… دارند. در واقع ضامن حفظ بقای یک شرکت، مشخصکردن اهداف و پیداکردن راهکارهای مؤثر در رسیدن به سود و پیشرفت است. برای این منظور شرکتها باید جایگاه خود را در میدان رقابت مشخص کرده و نسبت به رقیبان متمایز و منحصربهفرد باشند.
ایجاد مزیت رقابتی، یکی از مهمترین اهداف هر شرکت محسوب میشود که در جذب مشتری وفادار، سود بیشتر و… نقش قابل توجهی دارد.
شاخصهای مزیت رقابتی، عوامل و ویژگیهایی را شامل میشود که به صاحبان کسب و کار این اجازه را میدهد تا محصولات و خدمات خود را با هزینهای کمتر یا امکاناتی متفاوت در اختیار متقاضیان قرار دهند.
زمانی میتوان از متفاوت بودن صحبت کرد که محصولات یا خدمات یک شرکت نسبت به رقیبان از کیفیت بالاتر و شاخصهای منحصربهفردی برخوردار باشد. شاخصهای مزیت رقابتی، ارزش بیشتری برای شرکتها و سهامداران ایجاد میکند. هر چه این ویژگیها به ثبات بیشتری برسد، جایگاه شما در میدان رقابت محکمتر خواهد شد.
دوره های آکادمی بازار برای ارتقای کسب و کار شما
آکادمی توسعه کسب و کار آکادمی بازار با بهره گیری از دانش به روز و تجربیات منحصر به فرد استاد محمدی و با ارائه مشاوره تخصصی در حوزه کسب و کار، توانسته موجب شکوفایی و بالندگی دهها سازمان و کسب و کار گوناگون شود. همچنین بیش از هزاران نفر با بهره گیری از دوره های جامع بازاریابی و فروش، دوره مشتری مداری، دوره اصول و فنون مذاکره، دوره آموزشی حرفه ای بازاریابی و فروش تلفنی و مشاوره فروش، توانسته اند موانع موجود در مسیر شغلی خود را برطرف کنند و به سوی آینده شغلی روشن خود گام بردارند.