مسئولیت پذیری چیست؟ | ۱۰ راهکار برای پرورش مسئولیت پذیری

مسئولیت پذیری چیست؟ مسئولیت پذیری و روش‌های افزایش آن

اگر از کودکی بخواهید تا تعریف درستی از مسئولیت پذیری ارائه دهد، به شما خواهد گفت: «انجام یک کار درست» یا «انجام هر کاری که مامان و بابا بگویند.» یا «انجام تکالیفم.» اما اگر از فردی بالغ همین سوال پرسیده شود، به نظر شما چه پاسخی می‌دهد؟

در واقع مسئولیت و مسئولیت پذیری، موضوعی فراتر از وظایف و انجام کارهای واجب و اجباری است. انسان در جستجوی معنا نیست، بلکه معنای حقیقی مسئولیت، تعهد انجام یک یا چند کار است.

اگر مروری به زندگی فرد موفق داشته باشید، متوجه می‌شوید که فرد مسئولیت پذیر شخصی است که آگاهانه تصمیم می‌گیرد. او رفتار درست، منطقی، حساب شده و صحیحی دارد. می‌خواهد به خود و دیگران کمک کند. علاوه بر این، فرد مسئولیت پذیر عواقب کارها و تصمیم‌های خود را می‌پذیرد و آن‌ها را مورد توجه قرار می‌دهد.

مسئولیت پذیری چه فوایدی دارد؟

مسئولیت پذیری فواید بسیاری به همراه دارد. به بیان دیگر، به ما کمک می‌کند تا به اهداف خود در هر لحظه و تحت هر شرایطی از زندگی‌ دست یابیم. مسئولیت پذیری یعنی ما خود را موظف می‌دانیم که باید وظایف‌مان را تمام و کامل انجام دهیم.

اگر می‌خواهید فرد مسئول و در واقع مسئولیت پذیری باشید، ابتدا وظایف‌ خود را بشناسید، آن‌ها را اولویت بندی کرده و دست به اقدام بزنید.

• وقتی که مسئول هستیم، حتی اگر به وظیفه‌مان علاقه نداریم، کارمان را به تعویق نمی‌اندازیم. چرا که دچار پریشانی و نگرانی می‌شویم. وقتی قولی می‌دهیم و سر قول‌مان می‌مانیم.
• نه تنها متعهد به کمک به دیگران هستیم، بلکه در انجام کارهای خودمان نیز متعهد و مسئول هستیم.
• مسئولیت پذیری کمک می‌کند تا زمان خود را مدیریت کنیم تا به اهداف خود برسیم. با این حال نباید زمان زیادی صرف وظایف خود کنیم. زیرا از مسئولیت‌مان خسته و پریشان می‌شویم و ممکن است از بار مسئولیت شانه خالی کنیم. 
• مسئولیت پذیری به ما احساس قدرت می‌دهد. چرا که انجام کارها به روش صحیح و اثر بخش بر ذهن‌مان تاثیر می‌گذارد. بنابراین اعتماد به نفس و احساس قدرت‌مان افزایش می‌یابد. مشاوره کسب و کار

انواع مسئولیت پذیری و بررسی آنها

مسئولیت پذیری 6 شاخه اصلی دارد که همه آنها با هم در ارتباط هستند و برای پیشرفت در یک مورد نباید سایر موارد را زیر پا بگذاریم. مثلا مشاوره کسب و کار نباید در راستایی باشد که فقط سود شخصی شما را در نظر بگیرد. برای همین مثال نباید به زیرست بوم اسیبی برسد (مسئولیت پذیری زیست محیطی)، نباید جرمی اتفاق بیفتد (مسئولیت پذیری مدنی و دینی)، نباید فرهنگ نادرستی را تبلیغ کنید (فرهنگی) و …

1. مسئولیت پذیری اقتصادی و کسب و کار

علم مشاوره کسب و کار به ما مسئولیت پذیری اقتصادی داده است. این بدین معنی است که شما در هر مرحله زندگی خود وظیفه اقتصادی در قبال خودتان، اطرافیان و جامعه دارید.
دقت داشته باشید که توسعه کسب و کار باید در راستایی باشد که مسئولیت اقتصادی شما در برابر جامعه زیر پا گذاشته نشود.
اطرافیان شما هم شامل جامعه می شوند اما این افراد به شما نزدیک ترند. پس شما در برخی موارد مسئولیت اقتصادی نسبت به این افراد دارید.

2. مسئولیت پذیری دینی

ما در قبال نعمت های خداوند باید شکر گذار باشیم. این شگر گذاری مطابق دستورات اسلام معادل مسئولیت پذیری دینی است.
ترویج کار هی خوب که در دین اسلام بیان شده از مسئولیت های دینی ما و خلاف آن بی مسئولیتی ما در این موضوع است.
همانطور که گفتیم تمام این موارد به هم مربوط است و مثلا رسیدن به موفقیت مالی در کسب و کار به هر قیمتی می تواند نمونه ای از بی مسئولیتی اقتصادی، دینی، مدنی، و حتی زیست محیطی و … است

3. مسئولیت پذیری فرهنگی

ما در قبال پیشرفت فرهنگی جامعه مسئولیم. این موارد شامل خیلی از شاخه های فرهنگی شامل نگهداری انواع فرهنگ های بومی و … کشورمان داریم.
بی مسئولیتی در این موضوع می تواند ترویج بسیاری از عادت های بی فرهنگی در جامعه است. ساده ترین نمونه ترویج بی فرهنگی را می توان انداختن زباله ریز و درشت از ته سیگار تا زباله های کارخانه ای در طبیعت و خیابان است.
نگهداری از آثار باستانی نمونه دیگری از مسئولیت پذیری فرهنگی است. البته این موضوع بسیار گسترده تر از این دو سه خط است.

4. مسئولیت پذیری سیاسی

سیاست موضوع بسیار مهمی است. شما در قبال موضوعات سیاسی در جریان کشور خود مسئولید. همه جریاناتی که در جامعه رخ میدهد مسئولید. انتخابات موارد مختلف سیاسی از مهم ترین مسئولیت های سیاسی هر فرد در جامعه است.

5. مسئولیت پذیری زیست محیطی

شاید مهم ترین دارایی بشر در روی این کره خاکی طبیعت و موارد زیست محیطی است. بشر تا به حال ضررهای غیر قابل جبرانی را به زیست بوم خود زده است. مهم ترین نمونه های آن را باید آب شدن یخ های قطبی و سوراخ شدن لایه اوزون دانست.
مسئولیت پیذیری محیطی از تمام موارد ذکر شده در مورد مسئولیت پذیری مهم تر است زیرا ما بدون کره زمین به هیچ چیز نیاز نداریم چون وجودیت ما زیر سوال رفته است.

6. مسئولیت پذیری مدنی

قانون مهم ترین رکن جامه به شمار می رود. همیشه و همه جا باید به آن احترام گذاشت. این ساده ترین تعریف مسئولیت پذیری مدنی است. شما باید به حقوق دیگران احترام بگذارید تا دیگران به حقوق شما احترام بگذارند. این مهم ترین رکن حقوق اجتماعی و شخصی شماست.

فرد مسئول چه ویژگی‌هایی دارد؟

برخی از ما در تصور خودمان اتفاقا فردی مسئولیت پذیر هستیم و دقیقا می‌دانیم چه کاری انجام می‌دهیم ولی در عمل، عملکرد و رفتار ما با معیارها و ویژگی‌های فردی مسئولیت پذیر تناقض‌هایی دارد.

در ادامه با ویژگی‌های فرد مسئولیت پذیر آشنا می‌شوید:

۱. فرد مسئول بهانه نمی‌آورد

افراد مسئول توانایی جادویی در اجرای برنامه‌هایشان دارند. این همان ویژگی است که بیشتر مردم بهانه می‌آورند و از انجام‌ آن طفره می‌روند.

برای مثال اگر بخواهند صبح زود بیدار شوند، بیدار می‌شوند. اگر بخواهند هزینه‌های خود را کم کنند، کمتر خرج می‌کنند. مهم‌تر از همه، آنان می‌توانند به سادگی «نه» بگویند.

فرد مسئول اعتماد به نفس بالایی نیز دارد. افراد مسئولیت پذیر عموما مسئولیت کاری را می‌پذیرند که بتوانند آن را انجام بدهند و تعهدات خود را اجرایی کنند.

بنابراین بر کارهایی متمرکز می‌شوند که می‌توانند انجام دهند. نه کارهایی که نمی‌توانند. آنان وظایف خود را کامل و دقیق انجام می‌دهند؛ مسئولیت کارهای خود را بر عهده می‌گیرند و بهانه نمی‌آورند.

۲. فرد مسئولیت پذیر زندگی منظم و مرتبی دارد

در مقاله مفهوم مسئولیت از وبسایت toppr.com اشاره شده، زندگی افراد مسئولیت پذیر طبق لیست انجام کارها، چه به صورت کاغذی و چه به صورت الکترونیک پیش می‌رود. بنابراین آنان خود را مسئول انجام هر آنچه که برنامه ریزی کرده‌اند، می‌دانند. 

این افراد زندگی سازماندهی شده‌ای دارند. به بیان دیگر اهداف خود را می‌شناسند و بر اساس اهداف‌ و طبق برنامه اقدام می‌کنند.

اگر می‌خواهید فرد مسئولیت پذیری باشید، ابتدا زندگی خود را نظم دهید و سازمان دهی کنید. اولویت و اهداف خود را تعیین کنید. برنامه روزانه تهیه کنید و طبق آن عمل کنید.

۳. فرد مسئول وقت شناس است

اگر می‌خواهید فرد مسئولی باشید، باید وقت شناس باشید. فرد مسئولیت پذیر زمان خود را برنامه ریزی می‌کند تا به اهداف‌اش نزدیک‌تر شود. 

در واقع یکی از نشانه‌های اصلی مسئول بودن،‌ وقت شناسی است. بنابراین نه تنها باید برای وقت خود،‌ بلکه برای وقت دیگران ارزش قائل باشید.

۴. فرد مسئول اشتباه خود را می‌پذیرد

پذیرش اشتباه یکی از اصول مهم مسئولیت پذیری است. یعنی شما مسئول کاری که انجام می‌دهید یا تصمیمی که می‌گیرید هستید. 

هنگامی که فرد مسئول متوجه اشتباه خود می‌شود،‌ آن را می‌پذیرد و در پی جبران آن اقدام می‌کند. در واقع اگر اشتباه خود را بپذیرید،‌ دیگران کمتر از شما عصبانی یا ناامید می‌شوند. بنابراین با مشکلات کمتری مواجه می‌شوید.

۵. فرد مسئول وظیفه خود را به تعویق نمی‌اندازد

فردی که مسئولیتی را بر عهده می‌گیرد،‌ وظایف خود را به تعویق نمی‌اندازد و کار را به دقیقه آخر نمی‌کشاند. بلکه کارها را در موقع مناسب خود انجام می‌دهد.

افراد مسئول می‌دانند اگر در آخرین لحظات پروژه خود را بنویسند، اتاق‌شان را تمیز کنند،‌ تکالیف‌شان را انجام دهند،‌ نتیجه درست و قابل توجهی بدست نمی‌آورند. 

اگر می‌خواهید مسئولیت‌های خود را به تعویق نیندازید، ابتدا سخت‌ترین کار برنامه‌تان را انجام دهید. در پایان ساده‌ترین وظیفه را اجرا کنید. زیرا زمان کافی در اختیار دارید و کارتان ناقص نمی‌ماند.

۱۰ روش برای پذیرش مسئولیت

چرا مسئولیتی را در زندگی بر عهده می‌گیریم؟ در واقع ما انتخاب می‌کنیم که به جای ضعیف و بازنده بودن، قهرمان و برنده زندگی خود باشیم.

در حقیقت پذیرش مسئولیت راه پیروزی را هموار می‌کند. علت شکست‌های زندگی‌تان را بررسی کنید. کدام یک به دلیل طفره رفتن و تعویق وظایف‌تان بوده؟ در واقع مسئولیت پذیری به شما کمک می‌کند به درستی به چالش‌های زندگی خود پاسخ دهید.

۱. مسئول افکار، احساسات، عواطف،‌ گفتار و رفتار خود باشید

اگر می‌خواهید فردی مسئول در تمام زندگی خود باشید، ابتدا باید مسئولیت افکار، احساسات،‌ عواطف،‌ گفتار و رفتار خود را بپذیرید. چرا که تمام این موارد تجربیات زندگی یک انسان را می‌سازد. در واقع شما زندگی خود را با افکار، احساسات،‌ عواطف،‌ گفتار و رفتار خود می‌سازید.

بنابراین شما زمانی مسئولیتی را می‌پذیرید که فکری از ذهن‌تان تراوش می‌شود را می‌پذیرید. منشاء احساسات درونی از افکار است.

سپس گفتار از دهان خارج و با صدای‌تان بیان می‌شود. کاری که می‌کنید رفتار خودتان است. هیچ کس نمی‌تواند شما را مجبور به گفتن حرفی یا انجام کاری کند. هیچ کس نمی‌تواند «دکمه» شما را فشار دهد و مجبورتان کند. چرا که انسان خودش«دکمه» را می‌سازد.

بنابراین اگر می‌خواهید فردی مسئول باشید، ابتدا مسئولیت خود (افکار، گفتار، کردار) بپذیرید.

۲. سرزنش نکنید

خودتان، همسرتان، خانواده، دوستان،‌ دولت، مردم جامعه، اقتصاد و هر کس و هر چیزی را سرزنش نکنید. سرزنش کردن تنها باعث می‌شود که خود را قربانی بدانید و مسئولیت خود را به درستی انجام ندهید. 

هنگامی که از سرزنش کردن دست بردارید و مسئولیت را بپذیرید،‌ از فردی قربانی به فردی پیروز تغییر می‌کنید. بنابراین به شرایط توجه کنید و از خود بپرسید: «نقش من چیست؟»

۳. گله و شکایت نکنید

گله و شکایت همچون سرزنش کردن است. زیرا خود را قربانی می‌دانید و تصور می‌کنید هیچ انتخابی پیش رو ندارید. در واقع گله و شکایت از زندگی باعث می‌شود بر نداشته‌های خود تمرکز کنید. بنابراین نعمت و داشته‌های خود را نمی‌بینید.

مثلا برای راه اندازی، ادامه و توسعه هر کسب و کار می توان هزاران بهانه بیاورید. حال که تنها وجود یک دلیل برای انجام این کار کافی است.

کافی است که بهانه گیری را کنار و راه حلی مانند مشاوره کسب و کار را به پیش بگیرید و با یک برنامه ریزی دقیق به هدف خود نزدیک شوید. این کار حتی اکر نتیجه مطلوبی نداشته باشد بهتر از بهانه اوردن است.

شما به هر آنچه که ندارید یا اشتباهات زندگی‌تان فکر می‌کنید و آن‌ها را بزرگ می‌کنید. اما بدانید اگر به هر چیزی که می‌خواستید و نرسیدید، حکمتی وجود دارد. از خودتان بپرسید: «حکمت این اتفاق چه بود؟ من چه تجربه‌ای کسب کردم؟»

۴. هر چیزی را به خودتان ربط ندهید

اگر می‌خواهید وظیفه‌تان را بدون حاشیه و به درستی انجام دهید، هر چیزی را به خود ربط ندهید. به یاد داشته باشید شما مسئول کارهای خودتان هستید. 

بنابراین افکار، گفتار و رفتار دیگران به شما ارتباطی ندارد و شما مسئول آنان نیستید. شما تنها می‌توانید به آن‌ها کمک کنید و کمی از بار مسئولیت آنان کم کنید. البته این کار به تصمیم خودتان بستگی دارد.

۵. خودتان را خوشحال کنید

هنگامی مسئولیت را قبول کنید که شما را خوشحال‌تر کند. همکار، همسر، دوست و خانواده شما مسئول خوشحال کردن‌تان نیستند. در واقع خوشحالی از درون شما حاصل می‌گردد.

اگر می‌خواهید به انجام وظیفه‌ای متعهد شوید، ابتدا فکر کنید آیا این کار را دوست دارید؟ آیا این کار باعث خوشحال شدن‌تان می‌شود؟ آیا در زندگی شما تاثیر مثبتی دارد؟ 

پاسخ این سوالات اهمیت بسیاری دارد. چرا که اگر مسئولیت کاری که دوست ندارید را بپذیرید، آن را به تعویق می‌اندازید و به درستی انجام نمی‌دهید.

۶. فرد مسئولیت پذیر منظم است

اگر اتاق‌تان نامرتب و کثیف است، تمیز و منظم کنید. تمیز کردن اتاق‌تان را به فرد دیگری نسپارید. این شمایید که اتاق را کثیف کردید، بنابراین مسئولیت منظم کردن‌اش را خودتان بر عهده بگیرید.

نظم دهی کمک بسزایی در پذیرش مسئولیت می‌کند. زیرا ما می‌آموزیم کارهای‌مان را خودمان انجام دهیم. علاوه بر این، مسئولیت کار خود را بر عهده بگیریم و بر آن متعهد باشیم.

۷. در انجام کارهایتان تداوم داشته باشید

مسئولیت پذیری یعنی هر وظیفه را تمام و کمال انجام دهید. بنابرین اگر می‌خواهید فردی مسئول باشید، باید در انجام کار و وظیفه‌تان تداوم داشته باشید. 

برای مثال اگر مسئول انجام تکالیف‌تان هستید، تنها به مدت ۱۰ ساعت درس نخواهید و به مدت سه هفته تکالیف خود را رها کنید! به منظور تداوم در مسئولیت خود، روزی ۱ ساعت درس بخوانید و این کار را ادامه دهید. چرا که کلید مسئولیت پذیری در تداوم‌ است.

برخی افراد در هیچ کاری تداوم ندارند، مثلا حتی در یادگیری نیز تداوم ندارند.

۸. از خودتان سوال کنید

از خودتان سوال کنید که هدف شما از پذیرش یک مسئولیت چیست؟ آیا پس از پذیرش مسئولیت بهانه نمی‌آورید؟ مسئولیت شما چه ارزشی برای زندگی‌تان به ارمغان می‌آورد؟ 

شما باید دلیل هر یک از رفتارتان را بدانید و آگاه باشید. چرا که مسئولیت‌ها بر اساس اهداف ساخته می‌شوند. بنابراین یک فرد مسئول ابتدا باید بداند چرا وظیفه‌ای را بر عهده می‌گیرد؟ هدف‌ و تاثیر اقداماتش چیست؟

۹. واقع بین باشید

اگر مسئولیت‌های بسیاری را می‌پذیرید و خود را خسته می‌کنید، در واقع ممکن است وظیفه‌تان را به درستی انجام ندهید. ما نمی‌گوییم شما از عهده چندین کار بر‌نمی‌آیید. اما فکر کنید انجام هر وظیفه و مسئولیت چقدر زمان و انرژی شما را می‌گیرد؟ بنابراین سعی کنید به نیازهای خود توجه کنید و هر آنچه که لازم است را انجام دهید.

شما باید واقع بین باشید و انتظارات‌تان در حد معمول باشد. زیرا اگر نتوانید وظیفه‌ای را کامل و به درستی انجام دهید، گمان می‌کنید فردی ناتوان هستید. 

این موضوع حقیقت ندارد. شما می‌توانید هر مسئولیتی را بر عهده بگیرید و به درستی انجام دهید. اما ابتدا زمان و علایق خود را بررسی کنید. بنابراین واقع بینانه مسئولیتی را بپذیرید و حرکت کنید.

۱۰. اهداف خود را تعیین کنید

ما باید بدانیم چرا مسئولیتی را می‌پذیریم و وظایفی را برعهده می‌گیریم. در واقع تعیین هدف به ما کمک می‌کند تا مسیر مناسب را در زندگی انتخاب کنیم.

علاوه بر این، داشتن هدف در زندگی کمک می‌کند تا وظیفه خود را تداوم بخشیم. همچنین از انجام مسئولیت‌های خود سرپیچی نکنیم و به درستی انجام دهیم.

اگر تصور می‌کنید دستیابی به اهداف کار دشواری است، بنابراین اهداف کوتاه مدت تعیین کنید. با این روش به سادگی به اهداف بلند مدت و نهایی خود دست می‌یابید. 

ما توصیه می‌کنیم اهداف خود را در دفترچه‌ای یادداشت کنید تا فراموش کنید. سپس مسئولیت و وظایف خود را بر طبق اهداف‌تان انجام دهید.

چرا باید مسئولیت پذیر باشیم؟

چرا در جوامع امروزی هر فردی تلاش می‌کند مسئولیت پذیرتر باشد؟ با این حال چند بار از مسئولیتی شانه خالی کردید و گفتید: «تقصیر من نیست!» 

برای مثال امید ۸ صبح یک جلسه مهم کاری دارد که رئیس شرکت نیز در جلسه حضور دارد. امید شب قبلش مهمانی می‌رود و فردا صبح خواب می‌ماند و ساعت ۷ صبح بیدار می‌شود. از قضا از اتوبوس جا می‌ماند و نیم ساعت معطل پر شدن یک تاکسی خطی می‌شود. بنابراین امید ساعت ۹:۱۵ به شرکت می‌رسد.

 در این زمان، تقریبا جلسه رو به اتمام است و چهره رئیس شرکت بسیار برافروخته است. پس از اتمام جلسه رئیس به امید می‌گوید: «نگاهی به ساعت انداخته‌ای؟ مگر نگفتم جلسه مهم است؟» امید به جای مسئولیت پذیری می‌گوید: «تقصیر من نیست! تاکسی حرکت نمی‌کرد. ترافیک بود.»

بنابراین دلیل مسئولیت پذیر نبودن چیست؟

ممکن است لحن امید بسیار آرام و محترم باشد و عوامل بسیاری دست به دست هم دادند تا دیر به جلسه برسد. 

با این حال مسئولیت و وظیفه او چه بود؟ راس ساعت ۸ در جلسه مهم شرکت حضور داشته باشد. در حقیقت کتمان مسئولیتی که بر عهده داریم و بهانه آوردن کمکی به ما نمی‌کند. چرا که ممکن است:

1. دیگران را عصبانی‌تر کنیم.
2.  گفتار ما یک توهین تلقی شود.
3.  خود را یک قربانی نشان دهیم.
4.  بی کفایتی خود را ابراز کنیم.
5.  بی‌برنامه بودن خود را ثابت کنیم.
6.  در نهایت یک فرد بی‌مسئولیت می‌شویم.

راه حل صحیح چیست؟

با توجه به مثال بالا امید یک کارمند شرکت است. او هنگامی که وارد محیط کاری شد، مسئولیت‌هایی را نیز پذیرفت. بنابراین اگر فردی در پذیرش مسئولیت‌های خود با مشکل رو‌به‌رو شود و اشتباه کند راه حل چیست؟

• احساس گناه نکنید. زیرا شما تنها دچار خطایی شدید که قابل جبران است.
• با خودتان و دیگران رو راست و صادق باشید.
• به فکر جبران اشتباهات در انجام مسئولیت‌های خود باشید.
• با دیگران به آرامی و با احترام صحبت کنید.
• بهانه نیاورید.
• در صورت نیاز مشکل خود را توضیح دهید.
• از اشتباهات خود تجربه کسب کنید.
• دلیل اشتباه خود را بررسی کنید.
• برنامه‌تان را دوباره بررسی و تنظیم کنید.
• به زندگی‌تان نظم بخشید.
• عذر خواهید کنید.
• مهم‌تر از همه، اشتباه خود را بپذیرید و مسئولیت کارتان را بر عهده بگیرید.

سخن پایانی

مسئولیت پذیری برای افراد مختلف معانی مختلفی دارد؛ ولی به‌طور کلی به آن معناست که ما خود را موظف به انجام کاری می‌دانیم.

این حس وظیفه دوستی شما را فردی قابل اعتمادتر در چشم رئیس و حتی دوستان‌تان نشان می‌دهد. شما باید مسئولیت هرکاری را که انجام می‌دهید برعهده بگیرید و دیگران را سرزنش نکنید. حتی می‌توانید شکست را به عنوان تجربه‌ای جدید بپذیرید.

با شناخت ویژگی‌های فرد مسئول می‌توانیم مسئولیت پذیری را در خود افزایش دهیم. آنچه در اینجا اهمیت دارد تداوم الگوبرداری از ویژگی‌های فرد مسئول و پذیرش مسئولیت است. انجام کارهای ذکر شده در مقاله شما را به فردی‌ موفق در زندگی و شغل‌تان تبدیل خواهد کرد.