توسعه فردی و جسارت نه گفتن

در عصری زندگی می‌کنیم که لازم است روی توسعه فردی و رشد مهارت‌های فردی خودمان سرمایه‌گذاری کنیم. لازم است مهارت‌های مختلف ارتباطی، فن بیان و اصول مذاکره، تصمیم گیری و مهارت‌هایی که به موفقیت ما در زندگی کمک می‌کنند فرابگیریم. اگر اعتماد به نفس کودکان لازم را نداشته باشیم با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌شویم.

شاید برایتان این سوال پیش بیاید که چگونه ارتباطات اجتماعی خوبی برقرار کنیم؟ و شاید سوالات دیگری داشته باشید. همه‌ی این سوالات پاسخی دارند و پیش از این نیز افراد بسیاری با چنین مسایلی روبه‌رو بوده و مسیر موفقیت را طی کرده‌اند.

در بین این مهارت‌ها، یکی از موضوعاتی که باید و لازم است آن را فرا گرفته و بدان مهارت مسلط شویم، هنر نه گفتن است. هر یک از ما در بین دوستان، آشنایان و در محل کار با درخواست‌های مختلفی از سوی دیگران روبه‌رو می‌شویم که به دلایل مختلف قادر به انجام آن کار نیستیم ولی نمی‌توانیم به طرف مقابل پاسخ منفی بدهیم.

پیش از این نیز در مقاله‌ی مهارت نه گفتن، کجا و چگونه نه بگوئیم؟ به بررسی این موضوع پرداخته‌ایم و اینک قصد دارید از زاویه‌ی دیگری به این موضوع بپردازیم.

شما جزو کدام گروه هستید؟

هنر نه گفتن بدین معنی است که بتوانیم با جسارت ولی توام با احترام به طرف مقابل خودمان و درخواست‌‌‌های او پاسخ منفی بدهیم و به شکلی عمل کنیم که نه طرف مقابل ناراحت شود و نه خودمان تحت فشار قرار بگیریم.

به دلایل مختلفی ممکن است گاهی لازم شود که به درخواستی پاسخ منفی بدهیم ولی برای طرح پاسخ منفی دچار مشکل و مساله هستیم. اول نگاه کنید و ببینید شما جزو کدام دسته افراد هستید:

• گروه اول: در مقابل هر درخواستی که از شما می‌شود، عموما به دیگران پاسخ مثبت می‌دهید و کمتر پیش می‌آید که پاسخ منفی بدهید.
• گروه دوم: در مقابل درخواست‌های دیگران عموما پاسخ منفی می‌دهید و اصلا اهل تعامل نیستید.
• گروه سوم: در مقابل درخواست‌های دیگران فکر می‌کنید و بعد از بررسی شرایط، به شکل درستی پاسخ منفی یا مثبت می‌دهید.

هنر نه گفتن آموختنی است

شاید تصور کنید که نه گفتن کاری ندارد و هر زمان در محیط خانواده و دوستان یا محل کار قادر به انجام کاری نبودید، خیلی راحت به طرف مقابل نه می‌گویید. اما تجربه نشان می‌دهد که همیشه شرایط این‌طور نیست و افراد زیادی قادر به گفتنن نه نیستند. عده‌ی زیادی هم نحوه‌ی درست نه گفتن را بلد نیستند. حتی هستند افرادی که بدون توجه به تبعات نه گفتن، به ‌صورت نامناسبی در محیط کار از انجام دادن کاری سرباز زده‌اند و منجر به از دست دادن شغلشان شده است.

هنر نه گفتن مهارتی آموختنی است که می‌توانیم آن را یاد بگیریم و در زندگی به کار ببریم. چند سناریوی مختلف را با هم مرور می‌کنیم که ممکن است شما به دلایل مختلف بخواهید پاسخ منفی به درخواست کننده بدهید ولی‌ نمی‌دانید چگونه باید این کار را انجام دهید.

سناریو اول 

در محل کار، یکی از همکاران قدیمی هر روز به بها‌نه‌های مختلف بخشی از کارهای خودش را به شما می‌سپارد. در صورتی که وظیفه‌ی شما انجام دادن آن کارها نیست. به همین دلیل مجبور می‌شوید زمان بیشتری در محل کار حضور داشته باشید ولی مدیریت از این ماجرا خبر ندارد. توان انجام دادن حجم اضافی کار را ندارید و نمی‌دانید دفعه‌ی بعدی چگونه به وی پاسخ منفی بدهید که مشکلی پیش نیاید.

سناریوی دوم

یکی از همسا‌یه‌ها شب به منزل شما مراجعه کرده و درخواست چند میلیون تومان پول نقد می‌‌کند. او خبر دارد که شما پول نقد دارید ولی شما هم نمی‌خواهید همه پول را به او بدهید. چون قبلا بدحسابی‌اش را دیده‌اید و دفعه‌ی قبل پول را در زمان مشخص به شما برنگردانده است. حالا باید به او پاسخ منفی بدهید.

سناریوی سوم

تصور کنید خانم خانه‌داری هستید و همسایه‌ی شما پسر شلوغ و بازیگوشی دارد. هر زمان برای کارهای شخصی بیرون می‌رود پسر بچه را به منزل شما می‌فرستد. این موضوع باعث شده نظم و آرامش خانه به هم بخورد. این بار خانم همسایه قرار است به مهمانی برود و می‌خواهد تا نیمه شب فرزند بازیگوش منزل شما بماند و شما می‌خواهید به او پاسخ منفی بدهید.

شما هم قطعا سناریوهای مختلفی از موضوعات مختلفی دارید که نمی‌دانید چگونه باید به طرف مقابل نه بگویید. اصلا نه بگویید یا خیر؟ بعد از نه گفتن، ممکن است چه مشکلاتی برای رابطه‌تان پیش بیاید و …

با خودتان رو راست باشید

وقتی طرف مقابل از شما درخواستی دارد، در وهله‌ی اول با خودتان، احساسات و افکارتان روراست باشید. با تفکر و با ذهنی باز موضوعات را ببینید و تصمیم‌گیری کنید.

حتما شما هم برایتان پیش آمده که در مقاطعی از زندگی با خودتان رو راست نیستید و به خودتان دروغ می‌گویید. وقتی به خودمان دروغ می‌گوییم در واقع مسیر معکوس موفقیت را طی می‌کنیم. وقتی نمی‌توانیم کاری را به‌انجام برسانیم ولی خیلی شفاف این موضوع را روشن نمی‌کنیم،  در واقع هم به خودمان دروغ می‌گوییم و هم طرف مقابل ما درمقابل دروغ ما قرار می‌گیرد.

در طی روز بارها و بارها به خودتان یادآور شوید که باید با خودم رو راست و صادق باشم. این تمرین باعث می‌شود، بیشتر خود واقعی‌تان باشید.

روراست بودن با خودتان به شما کمک می‌کند، زمان‌هایی که لازم است درست تصمیم گیری کنید و زمان‌هایی که لازم است، راحت‌تر نه بگویید.

سنجیده و درست تصمیم گیری کنید

یکی از مشکلات افرادی که نمی‌توانند به درخواست‌های دیگران نه بگویند آن است که سنجیده و درست تصمیم گیری نمی‌کنند. چنین افرادی عموما، قدرت تصمیم گیری ندارند و هر بادی از هر سمتی بوزد این افراد را با خودش به هر سمتی می‌برد. وقتی درخواستی از سوی دیگران مطرح می‌شود، باید بتوانید سنجیده و دقیق موضوع را بررسی کرده و سپس پاسخ مثبت یا منفی بدهید.

اگر روش‌های تصمیم گیری درست را بلد نیستید، می‌توانید آنها را فرا گرفته و وضعیت خودتان را تغییر دهید. قبل از تصمیم گیری در مورد هر پیشنهادی موضوع را بررسی کرده و سپس پاسخ مثبت یا منفی بدهید.

لازم نیست عجولانه و بدون فکر، سریع و بدون سنجیدن موضوع پاسخ بدهید. می‌توانید به شکلی مودبانه و همراه با احترام از طرف مقابل بخواهید به شما زمان بدهد تا در مورد موضوع فکر کنید. لازم نیست در لحظه و به صورت فوری پاسخ بدهید. می‌توانید با خودتان قرار بگذارید که از این پس قبل از پاسخگویی به هر درخواستی، ابتدا فکر می‌کنم و بعد پاسخ می‌دهم. این کار باعث می‌شود بتوانید بهتر و مناسب‌تر پاسخ بدهید.

یادتان باشد نه گفتن همیشه هم بد نیست

درنظر داشته باشید که نه گفتن همیشه هم کار بد نیست. بلکه نه گفتن مزایا و نکات مثبتی نیز دارد که باید بدان توجه کنید. وقتی برای پاسخ دادن به درخواست دیگران، فکر کرده و بررسی شده وارد میدان می‌شوید، این کار باعث می‌شود دیگران هم متوجه این موضوع بشوند که شما کار بی‌حساب انجام نمی‌دهید و آدم اهل فکر و دقیقی هستید.

وقتی با دلایل مستدل و منطقی به برخی درخواست‌ها نه می‌گویید نشان می‌دهد شما فردی قاطع و مصمم هستید و برای هر تصمیمی در زندگی موضوع را بررسی می‌‌کنید. نتیجه‌ی چنین رفتارهایی درنهایت به افزایش اعتماد به نفس شما کمک می‌‌‌کند.

همچنین زمانی که با درایت و سنجیده به بررسی موضوعات می‌پردازید، نشان ‌می‌دهد مدیریت زمان برای شما اهمیت دارد و به چنین موضوعاتی توجه نشان می‌دهید. افرادی که به مدیریت زمان اهمیت می‌دهند و با برنامه ریزی به پیش می‌روند، معمولا کارها را دقیق‌تر و با کیفیت بالاتری انجام می‌دهند. پس وقتی به درخواست‌‌های دیگران باتوجه به مدیریت زمان پاسخ می‌دهید، این موضوع نشان می‌دهد شما فردی منضبط هستید.

هر کاری که به عزت نفس شما کمک می‌کند، می‌تواند برایتان مفید باشد. پس تصور نکنید که نه گفتن همیشه برای شما ایجاد موانع و مشکلات جدیدی می‌کند، بلکه در بسیاری از مواقع وقتی عاقلانه و درست نه می‌گویید، این چنین حرکتی به شما کمک می‌کند در مسیر درست‌تری قرار بگیرید.

وقتی می‌خواهید نه بگویید، به این نکات توجه کنید

وقتی می‌خواهید پاسخی منفی بدهید، درنظر بگیرید که روش و نحوه‌ی نه گفتن شما بسیار اهمیت دارد. وقتی می‌خواهید پاسخی منفی بدهید، روش‌های مختلفی می‌توانید این موضوع را مطرح کنید. نکات مهمی در نحوه و روش نه گفتن وجود دارد که می‌تواند به شما کمک کند.

سعی کنید خودتان را جای طرف مقابل قرار دهید

وقتی می‌خواهید به درخواست کسی پاسخ منفی بدهید، سعی کنید خودتان را به جای او بگذارید و شرایط او را درک کنید. در این صورت بهتر و با کلمات و ادبیات بهتری می‌توانید به وی پاسخ بدهید. همذات پنداری به ما کمک می‌کند تا بتوانیم درک بهتری از دیگران داشته باشیم و در ارتباط با دیگران کمتر دچار مشکل شویم.

بسیاری مواقع وقتی دیگران را درک می‌کنیم، آنها این حالت را متوجه می‌شوند و حتی وقتی پاسخ منفی به طرف مقابل می‌دهیم دافعه‌ی کمتری پیش می‌آید.

وقتی پاسخ منفی می‌دهید، صداقت و راستی را رعایت کنید

وقتی با دیگران ارتباط برقرار می‌کنیم، صادق بودن یکی از موضوعات مهمی است که می‌تواند بسیار کمک کننده باشد. وقتی می‌خواهید پاسخ منفی به دیگران بدهید، راستی و درستی را فراموش نکنید. سعی کنید صادقانه و بدون از دروغ گویی صحبت کنید.

با رعایت راستگویی، با طرف مقابل صحبت کنید و راحت پاسخ منفی بدهید. لازم نیست برای نه گفتن به دیگران متوسل به دروغگویی شوید. دروغ رابطه‌ی شما را با دیگران خراب می‌کند و از نظر اخلاقی هم کار درستی نیست. در واقع دروغ باید خط قرمز شما باشد.

بدون ترس و با اطمینان خاطر نه بگویید

گاهی اوقات ما در ارتباط با دیگران دچار شک و تردید می‌شویم. مثلا وقتی می‌خواهیم به دیگران نه بگوییم، هنوز خودمان مطمئن نشده‌ایم و با اطمینان وارد موضوع نمی‌شویم. همین حالت دو دلی به طرف مقابل منتقل می‌شود. وقتی با تفکر، تصمیم گرفته‌اید که نه بگویید، قاطعانه و شفاف نه بگویید.

نه خودتان را اذیت کنید و نه طرف مقابل را. شک و تردید فضای نامناسبی را ایجاد می‌کند و طرف مقابل از این فضا احساس خوبی نخواهد داشت. همچنین نباید بترسید. ترسیدن از اینکه طرف مقابل ناراحت شود، ترس از دست رفتن رابطه، ترس از اتفاقات ناگوار بعدی و … گاهی باعث می‌شود نتوانیم در مذاکره با طرف مقابل حرف دلمان را بزنیم و دچار تردید می‌شویم.

این تردیدها، ترس‌ها و شک‌ها به طرف مقابل منتقل می‌شود و احساس ناخوشایندی را ایجاد می‌کند. مصمم پیش بروید. از چیزی نترسید و درست و قاطع تصمیم بگیرید.

حین نه گفتن دچار وسواس نشوید

گاهی اوقات پیش می‌آید که هنگام نه گفتن، بیش از حد دچار وسواس می‌شویم و دائما از طرف مقابل معذرت خواهی می‌کنیم. وقتی بیش از حد از طرف مقابل عذرخواهی می‌کنید، فضای مناسبی در بحث ایجاد نمی‌شود. هم خودتان و هم طرف مقابل معذب می‌شوید.

اگر دلایل مستدل و منطقی برای نه گفتن دارید، دیگر لازم نیست بیش از حد، معذرت خواهی کرده و هم خودتان و هم طرف مقابل را تحت فشار قرار دهید.

وسواس را کنار بگذارید و راحت و شفاف صحبت کنید. افراد با اعتماد به نفس بیش از حد از دیگران غذرخواهی نمی‌‌کنند. مقدر و با دوره اعتماد به نفس صحبت کنید و از چیزی نترسید.

ضعف‌های درونی‌ خودتان را کنترل کنید

هر کسی ممکن است ضعف‌های درونی مختلفی داشته باشد. وقتی در شرایطی خاصی قرار می‌گیریم، ممکن است همین ضعف‌های درونی به سراغ ما بیاید و باعث شود از نقطه‌ی قوت صحبت نکنیم و دچار ضعف درونی بیشتری شویم.

مانند افراد ضعیف و ناتوان وارد هیچ مذاکره‌ای نشوید. جملات تاکیدی می‌توانند به شما کمک کنند. از جملات تاکیدی مثبت کمک بگیرید و با اقتدار صحبت کنید.

یادتان باشد، همیشه نمی‌توانید همه را راضی نگه دارید

همیشه باید به یاد داشته باشید که همه‌ی افرادی که اطراف ما هستند، قرار نیست رضایت صد در صدی از ما داشته باشند. خلق و خوی افراد بسیار متنوع و متفاوت است. اختلاف سلیقه همیشه می‌تواند وجود داشته باشد. اختلاف نظر هم موضوعی طبیعی است.

هر کسی فردیت و محوریت خودش را دارد. سعی کنید، همیشه با دیگران با احترام برخورد کنید و جانب ادب و احترام را نگه دارید. ولی یادتان باشد، همیشه قرار نیست خودمان را با همه‌ی افراد اطرافمان هماهنگ کنیم.

به اندازه توضیح بدهید، نه کم و نه زیاد

اگر می‌‌خواهید به درخواستی پاسخ منفی بدهید، به اندازه توضیح بدهید. گاهی برای آنکه به دیگران توضیح بدهیم که چرا پاسخ‌مان منفی است، می‌خواهیم همه‌ی دلایل را با جزئیات به طرف مقابل توضیح بدهیم. توضیحات اضافی نشان می‌دهد که ما از نقطه‌ی قوت وارد مذاکره نشده‌ایم، بلکه‌ی گاهی اوقات نشان‌دهنده‌ی ضعف ما است.

به اندازه توضیح بدهید. توضیح دادن اضافی کار درستی نیست. کم توضیح دادن هم کار درستی نیست. به قول معروف اندازه نگه‌دار که اندازه نکو است.

در حین نه گفتن حاشیه نروید و روی موضوع اصلی متمرکز شوید

وقتی می‌خواهید به درخواستی پاسخ منفی بدهید، لازم نیست حاشیه بروید و به قول معروف آسمان و ریسمان ببافید. برخی افراد را دیده‌ام که وقتی می‌خواهند به کسی پاسخ منفی بدهند، از همه چیز صحبت می‌‌کنند، الا حرف و موضوع اصلی. این چنین وضعیتی برای طرف مقابل بسیار خسته کننده می‌شود.

در عین حال مذاکره را به حاشیه می‌برد و موضوع اصلی گاهی در بین این قصه‌ گویی‌ها گم می‌شود. شفاف و صریح و بدون حاشیه صحبت کنید. گاهی اوقات وقتی حاشیه‌های بحث زیاد می‌شود، ممکن است در نهایت طرف مقابل اصلا متوجه نشود که شما به درخواست او پاسخ منفی داده‌اید.

سعی کنید، به اندازه و با شفافیت در مورد موضوع مورد بحث صحبت کنید. حاشیه‌ و قصه گویی را کنار بگذارید. بدین شکل هم خودتان و هم طرف مقابل راحت‌تر خواهد بود.

راحت و صمیمی نه بگویید

گاهی برخی اوقات افرادی را دیده‌ام که هنگام نه گفتن، ژست‌های خاصی به خود می‌گیرند. مثلا تا روز قبل با فرد مقابل دوست و رفیق بودند و موقع نه گفتن، ژست‌های خاصی می‌گیرند و از صمیمیت و رابطه‌ی طبیعی خارج می‌شوند.

راحت باشید و صمیمیت داشته باشید. همان فردی باشید که همیشه هستید. لازم نیست وقتی می‌خواهید نه بگویید، تغییر شخصیت بدهید. خودتان باشید. مثل همیشه با طرف مقابل حرف بزنید و صحبت کنید.

مطمئن شوید طرف مقابل متوجه پاسخ منفی شما شده است

برخی مواقع پیش می‌آید که شما به شکلی پاسخ منفی را در لفافه مطرح می‌کنید که طرف مقابل اصلا متوجه نظر شما نمی‌شود. در چنین شرایطی موضوع بسته نمی‌شود و فکر و دغدغه‌های مربوط به آن کماکان باقی می‌ماند.

به صورتی صریح و شفاف در مورد موضوع صحبت کنید که طرف مقابل شما به وضوح متوجه نظرتان بشود. در لفافه صحبت نکنید و سعی کنید همه چیز شفاف باشد.

می‌‌توانید برای روشن شدن موضوع، در انتها صحبت خود را جمع بندی کنید و با طرح سوالاتی از طرف مقابل مطمئن شوید که وی منظور شما را کاملا درک کرده است.

وقتی نه می‌گویید، خود را سرزنش نکنید

برخی افراد با هزاران جور دوره برنامه ریزی و تمرین بالاخره پاسخ منفی به درخواست دیگران می‌دهند ولی وقتی از جلسه مذاکره باز می‌گردند، خود را سرزنش می‌کنند و اصطلاحا دچار خودخوری می‌شوند.

اگر تصمیم گرفته‌اید نه بگویید و موضوع را برای خودتان مورد بررسی قرار داده و با فکری باز این کار را انجام داده‌اید، لازم نیست خودتان را سرزنش کنید.

برخی افراد به دلایل مختلف از جمله ضعف اعتماد به نفس، بعد از مذاکره یا صحیت کردن در مورد موضوعات مختلف، دچار خودخوری می‌شوند. برای همین هیچ‌وقت آرامش ندارند.

قبل از مذاکره نگران رفتار و برخوردهای طرف مقابل هستند و بعد از مذاکره نیز تمام صحبت‌ها را بارها و بارها در ذهن خود مرور می‌کنند و دچار خودخوری می‌شوند. به هر حال هر کسی ممکن است دچار اشتباه شود و ممکن است حتی مذاکره را خراب کند. درهر حالت سرزش کردن خودتان کار درستی نیست.

وقتی خودتان را سرزنش می‌کنید، صورت مساله پاک نمی‌شود. اتفاقی هم در نهایت نمی‌افتد جز بی‌انرژی شدن خودتان. وقتی خودخوری می‌‌کنید، تمام انرژی‌ که باید صرف کار و تلاش می‌شد، به هدر می‌رود.

طرف مقابل را امیدوار نکنید

برخی افراد در دادن پاسخ منفی طفره می‌روند و به جای آنکه با صراحت نه بگویند، امیدواری بیهوده به طرف مقابل خود می‌دهند. اگر برای شما روشن است که می‌خواهید به درخواستی پاسخ منفی بدهید، دلیلی ندارد که بیهوده طرف مقابل را امیدوار کنید.

امید دادن به دیگران کار بسیار خوبی است ولی نباید به شکلی باشد که طرف مقابل در وضعیتی توهمی و خیالی قرار گیرد. دادن امیدهای واهی و خیالی به دیگران کار درستی نیست.

لازم نیست بی‌جهت به دیگران امیدواری بیهوده بدهید و صحبت‌هایی مطرح کنید که پشتوانه‌ای ندارد. برخی افراد برای آنکه از بار و فشار روانی روی خود در حین نه گفتن بکاهند، به طرف مقابل وعده و وعیدهای واهی می‌دهند.

حال آنکه اگر از همان ابتدا به طرف درخواست کننده نه بگوییم، و امید واهی ندهیم شاید برای او بهتر باشد و بتواند واقع بینانه به دنبال موضوع برود.

اگر از پاسخ منفی دادن پشیمان شدید، صادقانه مطرح کنید

گاهی هم شرایط به شکل دیگری جلو می‌رود. مثلا شرایطی پیش می‌آید که با جدیت تصمیم گرفته‌اید به کسی پاسخ منفی بدهید ولی در حین مذاکره ابعاد دیگری از موضوع برایتان روشن می‌شود. در چنین شرایطی می‌توانید از طرف مقابل مجددا زمان بیشتری برای فکر کردن بخواهید.

گاهی هم پیش می‌آید که به این نتیجه می‌رسید باید پاسخ مثبت بدهید و نظر خود را عوض کنید. در چنین شرایطی صادقانه تغییر نظر خود را به طرف مقابل مطرح کنید و نگران قضاوت‌های او نباشید. هویشه به یاد داشته باشید که کار درست را انجام بدهید.

کار درست معمولا نتیجه‌ی درست می‌دهد. پس نگران چیزی نباشید. حتی اگر نظرتان برگشت و خواستید به طرف مقابل نظر مثبت بدهید، این موضوع را بدون ترس و دلهره مطرح کنید.

مراقب باشید در تله نه گفتن گیر نکنید

در نهایت باید مراقب باشید که در تله نه گفتن گیر نکنید. برخی افراد هستند که در اغلب موارد و تقریبا همیشه به همه‌ی درخواست‌ها نه می‌گویند. مراقب باشید از آن طرف بوم هم نیفتید.

در واقع باید میانه را نگه دارید. یعنی برای نه گفتن یا دادن پاسخ آری، دلایل روشنی داشته باشیم. همیشه نه گفتن هم کار درستی نیست و همیشه بلی گفتن هم خوب نیست. بهتر است همه چیز سنجیده، درست و دقیق باشد.

تصویری که در از خودمان در ذهن دیگران ایجاد می‌کنیم نباید تصویر فردی باشد که به همه بلی می‌گوید و نه تصویر فردی که همیشه نه از دهانش بیرون می‌آید.

اگر برای مذاکره کردن با دیگران نیاز به آموزش دارید و نمی‌توانید مذاکره کننده موفقی باشید، یا برای مطرح کردن نظرات خود با مشکلات مختلفی روبه‌رو هستید، به شما پیشنهاد می‌کنم دوره فن بیان را تهیه کرده و با کمک آن روی مهارت‌ فن بیان توانمندتر شوید.